Η ενσώματη διάσταση της θεραπευτικής σύνδεσης
- 25/7/2023
- Μαρία Παπαδοπούλου*
H θεραπευτική αλληλεπίδραση μπορεί να θεωρηθεί υπό το πρίσμα της ενσώματης επικοινωνίας και ότι η διαδικασία της θεραπείας, η σωματική αλληλεπίδραση και τα δυναμικά της θεραπευτικής δυάδας βρίσκονται σε συνεχή διάλογο και ανατροφοδότηση. Σκοπός της εργασίας ήταν να μελετήσει με ακριβή και κατανοητό τρόπο την παραγνωρισμένη πλευρά της συμφωνίας των σωματικών θέσεων. Οι βασικές παρατηρήσεις δίνουν μία «σωματική» περιγραφή της συνεδρίας και συνοψίζονται ως εξής: Η θεραπευτική αλληλεπίδραση εκτυλίσσεται καταρχάς σε ένα σωματικό επίπεδο. Τα δύο άτομα «συναντώνται» κατά περιόδους στο κοινό πεδίο των μοιραζόμενων θέσεων που υιοθετούν παραμένοντας σε έναν διάλογο μέσω των σωμάτων τους και διατηρούν αυτήν τους τη σύνδεση καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας. Όσον αφορά, τέλος, στα δυναμικά της δυάδας, και οι δυο παραμένουν σε εγρήγορση για τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση αλλά κρατούν συμπληρωματικούς ρόλους στη διαχείριση της.
Συνδέοντας την παρούσα έρευνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία, η εργασία συνοψίζει και επαναξιολογεί τα παλαιότερα ευρήματα για τη σωματική συμφωνία. Εμπλουτίζει, επίσης, με παρατηρήσεις από το κλινικό πλαίσιο τα προηγούμενα ευρήματα για την ανάπτυξη της σωματικής συμφωνίας και δίνει μία πρώτη συνεκτική περιγραφή της στη θεραπευτική συνάντηση και στην πορεία της θεραπείας. Με την επιλογή της διερεύνησης των επιμέρους τύπων και των μοτίβων διαχείρισής της η παρούσα εργασία ρίχνει φως στην ίδια την αλληλεπίδραση και τα χαρακτηριστικά της. Τέλος, έρχεται να προστεθεί στις πρόσφατες έρευνες για τον κινητικό συγχρονισμό θεραπευτή και πελάτη και να συμπληρώσει τη εικόνα της σωματικής αλληλεπίδρασης στο θεραπευτικό πλαίσιο.
Η εργασία δίνει έναν κορμό για την προσέγγιση του φαινομένου ώστε σε δεύτερο χρόνο η διαδικασία και τα αποτελέσματα της έρευνας να μεταφερθούν στο πεδίο της θεραπείας (Beebe, 2004). Η θεώρηση της σωματικής αλληλεπίδρασης μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κλινικό εργαλείο (Seikkula et al., 2011). Συγκεκριμένα, με τις κατευθύνσεις και το ‘λεξιλόγιο’ που δίνει η παρούσα έρευνα η ανάλυση της αλληλεπίδραση μπορεί να εισαχθεί στην κλινική εποπτεία και εκπαίδευση (Harrigan & Rosenthal, 1983). Με τη διεύρυνση της θεώρησης της θεραπείας και την επικέντρωση στο σώμα ο θεραπευτής αποκτά περισσότερα εργαλεία για την καλύτερη κατανόηση του πελάτη και την προσωπική του εποπτεία.
Όσον αφορά στο ερευνητικό κομμάτι, η μη λεκτική επικοινωνία στην κλινική αλληλεπίδραση αποτελεί ένα γόνιμο πεδίο όπου πολλές κατευθύνσεις μπορούν να λάβουν χώρα (Weiner et al., 1989) και η παρούσα έρευνα μπορεί να λειτουργήσει ως αφετηρία για περαιτέρω διερεύνηση της σωματικής επικοινωνίας. Τα ευρήματα δίνουν μία πρώτη εικόνα των σημείων που ταυτίζονται και διαφοροποιούνται οι διαφορετικές εκφράσεις της σωματικής αλληλεπίδρασης κατά τη θεραπευτική συνάντηση και πορεία. Ως αποτέλεσμα, χρήσιμη θα ήταν η μελέτη στην ίδια έρευνα της κίνησης και της συμφωνίας και των τρόπων που οι σωματικές εκφράσεις «συν-διαλέγονται», ώστε να προκύψει μία συνολική εικόνα της σωματικής επικοινωνίας στη θεραπευτική αλληλεπίδραση. Επίσης, παρόλο που η εργασία συνδέει τα είδη της σωματικής συμφωνίας και τα μοτίβα με τη βίωση της σύνδεσης και του συντονισμού μεταξύ του θεραπευτή και του πελάτη αυτή η δουλειά βρίσκεται ακόμα σε ένα πρώιμο στάδιο. Ήδη κατά την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης εργασίας προέκυψαν περαιτέρω ερωτήματα για την παρουσία και τη λειτουργία της συμφωνίας στην αλληλεπίδραση. Για το λόγο αυτό, οι παρατηρήσεις της έρευνας είναι δυνατόν να λειτουργήσουν ως η βάση για να διερευνηθεί περαιτέρω η σχέση της σύνδεσης με τους τύπους των σύμφωνων θέσεων και τα μοτίβα διαχείρισης της συμφωνίας. Επιπλέον, σε επόμενη έρευνα οι παρατηρήσεις της παρούσας έρευνας θα μπορούσαν να συνδεθούν με τη λεκτική επικοινωνία, συγκεκριμένες «αλληλεπιδρασιακές προκλήσεις» στη θεραπεία όπως ο τερματισμός ή οι ρήξεις και το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Βιβλιογραφία
Aldridge, D. (1996). The body, its politics, posture and poetics. ARTS IN PSYCHOTHERAPY, 23, 105-112.
Beebe, B., Jaffe, J., & Lachmann, F. (1992). A Dyadic Systems View of Communication in N. Skolnick & S. Warshaw, (Eds.), Relational Perspectives in Psychoanalysis. Hillsdale, N.J.: Analytic Press.
* Η Μαρία Παπαδοπούλου είναι εξειδικευμένη παιδαγωγός και σύμβουλος αγωγής και εκπαίδευσης που ζει και εργάζεται στο Ηράκλειο Κρήτης. Έχει πραγματοποιήσει προπτυχιακές σπουδές στην Ιταλική & Ισπανική Φιλολογία, καθώς και στο Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπαίδευσης.
- Επικοινωνία με Μαρία Παπαδοπούλου
Η συνθήκη του πρόσφυγα φέρει το βίαιο αποχωρισμό του ατόμου από το φυσικό και ψυχικό ‘οικείο’ του χώρο –χώρα, κοινότητα, σπίτι- και το εκθέτει σε ποικίλες εμπειρίες απώλειας.
After graduating from Panteion University for Social and Political Sciences, Department of Psychology, I got my post-graduate degree of specialization in Clinical Psychology from Aristotle University of Thessaloniki.